Βασίλειος Διγενής Ακρίτας

Ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας είναι ο γνωστότερος από τους ήρωες των ακριτικών τραγουδιών και πρωταγωνιστής ενός έμμετρου αφηγηματικού έργου του 11ου-12ου αι., το οποίο είναι γνωστό ως Διγενής Ακρίτης ή Έπος του Διγενή Ακρίτη. Σύμφωνα με τον μύθο ήταν ένας από τους Ακρίτες, τους φρουρούς των Βυζαντινών συνόρων και απέκτησε το προσωνύμιο Διγενής εξαιτίας της εθνικής καταγωγής του: η μητέρα του ήταν κόρη βυζαντινού στρατηγού και ο πατέρας του εμίρης από την Συρία. Σε μία από τις διασκευές του έπους αναφέρεται ότι ήταν σύγχρονος του Αυτοκράτορα Βασίλειου, αλλά δεν είναι δυνατό να διαπιστωθεί με βεβαιότητα εάν πρόκειται για τον Βασίλειο Α΄ ή τον Βασίλειο Β΄. Πρόσωπα και τόποι που αναφέρονται στο έπος μπορούν να ταυτιστούν με ιστορικά στοιχεία του 9ου και του 10ου αι., αλλά αυτά τα ιστορικά στοιχεία μέσα στο έπος δεν συνδέονται μεταξύ τους με αλληλουχία που να συμβαδίζει με τα ιστορικά γεγονότα, και επιπλέον το ιστορικό υπόβαθρο του 9-10ου αι. έχει εμπλουτιστεί με στοιχεία των επόμενων αιώνων (11ου και 12ου), επομένως δεν είναι εύκολο να εξαχθούν συγκεκριμένες πληροφορίες για το ιστορικό περιβάλλον στο οποίο τοποθετείται η ζωή και η δράση του Διγενή.

Το «Έπος του Διγενή Ακρίτη»

Το έμμετρο αφήγημα του Διγενή Ακρίτα είναι το παλαιότερο λογοτεχνικό γραπτό μνημείο της δημώδους ελληνικής μεσαιωνικής γλώσσας, το οποίο έχει θεωρηθεί ως το έργο που σηματοδοτεί την αρχή της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Εξιστορεί την καταγωγή του Διγενή, τα παιδικά του χρόνια, τα ηρωικά κατορθώματά του και τον θάνατό του.

Δημοτικά Τραγούδια

Τα τραγούδια του θανάτου, σε παραλλαγές που εμφανίζουν την στενότερη σχέση με το «έπος», ο ήρωας, λίγο πριν πεθάνει, συγκεντρώνει γύρω του τους συμπολεμιστές του και θυμάται τα κατορθώματά του.  Σε άλλα τραγούδια ο Διγενής δεν πεθαίνει από ασθένεια, όπως στο «έπος», αλλά μετά από μάχη με τον Χάρο στα μαρμαρένια αλώνια. Σε κάποιες παραλλαγές αυτών των τραγουδιών ο Χάρος νικά τον Διγενή σε «χωσιά» (ενέδρα). Στα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια ο Διγενής εμφανίζεται όχι μόνο σαν ήρωας με υπεράνθρωπες δυνάμεις, αλλά και σαν ον με υπερφυσικές διαστάσεις.

Ακούστε στην συνέχεια ένα απόσπασμα από το τραγούδι "Θάνατος του Διγενή"

Εκτέλεση: Νίκος Ξυλούρης
Στίχοι:
Ο Διγενής ψυχομαχεί κι η γης τονε τρομάζει,
κι η πλάκα τον ανατριχιά πως θα τονε σκεπάσει,
πως θα σκεπάσει τον αητό τση Γης τον αντρειωμένο,
γιατί από 'κεια που κείτεται λόγια αντρειωμένου λέγει:
- Να 'χενε η γης πατήματα κι ο ουρανός κερκέλια,
να πάτουν τα πατήματα, να 'πιανα τα κερκέλια,
να δώσω σείσμα τ' ουρανού!


Από κ. Νεκτάριος